فنرسازی چیست ؟
این روزها مطالب فراوانی درباره خطر مواد شیمیایی در باره بقایای آفت کش ها ، ضایعات سمی ، داروهای خطرناک و ... می شنویم و می خوانیم . راستی قضیه چیست ؟
زندگی بی خطر نیست . همه ما روزانه با احتمال خطر رو به رو هستیم . علی رغم ده برابر بودن احتمال خطر به ازاء هر کیلومتر در سانحه دوچرخه سواری در مقایسه با سانحه خودرو، دوچرخه سواری می کنیم . با وجودی که استعمال دخانیات ، احتمال ابتلا به سرطان را 50% افزایش می دهد ، افرادی وجود دارند که هنوز سیگار می کشند . از اثر سوء آن بر سلامتی خود آگاه هستیم ولی چاره ای نمی اندیشیم .
اما احتمال خطر ناشی از مواد شیمیایی چه طور ؟ برای ارزیابی احتمال خطر ، حیوانات آزمایشگاهی (مثلا موش) را در معرض مواد شیمیایی قرار می دهند و سپس آن ها را از نظر بروز نشانه صدمه ، بررسی می کنند . برای صرفه جویی در وقت و هزینه ، مقدار مواد شیمیایی به کار برده شده در این آزمون ها ، معمولا ، صدها تا هزاران برابر مقادیری است که انسان با آن ها سرو کار دارد . پس از گردآوری داده های مربوط به حیوانات ، برای تفسیر آن ها باید فرض های بسیاری را در نظر گرفت . آیا ماده ای که برای حیوانات مضر بوده است ، برای انسان نیز زیان آور خواهد بود ؟ چگونه می توان نتایج حاصل از مقادیر زیاد مواد شیمیایی برای یک حیوان کوچک را به مقدار اندکی از آن ماده برای یک انسان بزرگ ربط داد ؟ به گفته پاراسلسوس پزشک نامدار سوئیسی در سده شانزدهم ، « مقدار ماده در بروز سمیت مهم است » تمام مواد از جمله آب و نمک طعام نیز برای برخی ارگانیسم ها تا حدی سمی هستند و تفاوت بین سودمندی و زیان آور بودن یک ماده فقط به مقدار آن بستگی دارد .
روش استاندارد برای ارزیابی سمیت شیمیایی شدید ، در مقابل سمیت دراز مدت ، تعیین مقدار LD50 یعنی مقدار جسم به ازای هر کیلوگرم وزن جانور که 50% آن ها را هلاک کند ، مقادیر LD50 ترکیب های گوناگون در جدول زیر آورده شده است . هر چه مقدار LD50 کم تر باشد سمیت آن بیشتر است .
|
ترکیب |
LD50(g/kg) |
ترکیب |
LD50(g/kg) |
|
آفلانوکسین |
4×10-4 |
فرمالدهید |
2.4 |
|
آسپیرین |
1.7 |
سدیم سیانید |
1.5×10-2 |
|
کلروفرم |
3.2 |
سدیم سیکلامات |
17 |
|
اتیل الکل |
10.6 |
بنزن |
0.93-8.26 |
|
استون |
5.8 |
هیدروژن سیانید |
4×10-3 |
عکس العمل ما در برابر احتمال خطر به میزان آشنایی ما با آن بستگی دارد. وجود کلروفرم در آب لوله کشی شهر به میزان بسیار ناچیز 0.00000001 درصد ، فریاد اعتراض شهروندان را در بسیاری از شهرها در پی دارد . در حالی که سمیت کلروفرم کم تر از آسپرین است . اجزای طبیعی موجود در بسیاری از غذاها ، سمی تر از مواد سنتزی افزودنی به غذا یا بقایای آفت کش ها هستند ، اما به دلیل متداول بودن مصرف این گونه غذاهااز وجود مواد سمی در آن ها صرف نظر می شود . مثلا کره بادام زمینی ممکن است حاوی مقادیر جزئی آفلانوکسین باشد که سرطان زایی آن بسیار بیشتر از سدیم سیکلامات ( نوعی قند مصنوعی ) است که به دلیل احتمال خطر ، در کشور آمریکا ممنوع شده است . در تمام تصمیم گیری ها ، نوعی توازن رعایت می شود . آیا سود ناشی از استعمال یک آفت کش که مواد غذایی را از حمله ی آفت ها حفظ می کند ، به پای زیان ناشی از قرار گرفتن یک نفر از یک میلیون نفر در معرض آن ، می رسد؟ آیا اثرهای مفید یک دارو بر زیان های جانبی بالقوه آن در شمار اندکی از مصرف کنندگان ، غلبه دارد؟ پاسخ این پرسش ها معمولا روشن نیست ، اما مسئولیت قانون گذاران و شهروندان آگاه ایجاب می کند که به واقعیت ها توجه کنند و از برخوردهای احساسی و عاطفی بپرهیزند .
منبع :
Mcmurry, John . Organic Chemistry 5th ed . 2000
درخواست همکاری 
.gif)
