شیمی پیام نور
بوراکس - سدیم بورات ̨̨̨ سدیم تترا بورات یا دی سدیم تترا بورات - ترکیب بورونی مهم بوریک اسید ̨ ترکیبی معدنی و یک نمک بوریک اسید است.   کوتاه از بوراکس:   بوراکس پودر

بوراکس - سدیم بورات ̨̨̨ سدیم تترا بورات یا دی سدیم تترا بورات - ترکیب بورونی مهم بوریک اسید ̨ ترکیبی معدنی و یک نمک بوریک اسید است.

 

کوتاه از بوراکس:

بوراکس پودری ̨ سفید رنگ و متشکل از کریستالهای نرم بیرنگ است که به راحتی در آب حل میشود. این ترکیب دارای کاربردهای گوناگون وسیعی بوده و ماده متشکله بسیاری شوینده ها̨ مواد آرایشی و لعابها میباشد. بوراکس همچنین در بیوشیمی برای ساختن محلولهای بافری ̨ به عنوان ماده ی تاخیر اندازآتش ̨ ترکیب ضد قارچ برای فایبرگلاسها̨ به عنوان فلاکس در متالوژی ̨ حفاظهای جاذب نوترون برای منابع رادیواکتیو ̨ ماده ی شالوده در پخت و پز و به عنوان ماده اولیه برای ترکیبات بورون دیگر به کار میرود.

در استخراج صنعتی معدن طلا "روش بوراکس" گاهی اوقات به عنوان جایگزین بجای جیوه سمی در پروسه ی استخراج طلا به کار میرود.

 

 

توضیحات بیشتر در ادامه مطلب 

 

منبع اصطلاح بوراکس :

اصطلاح بوراکس به تعدادی مواد معدنی مربوط و وابسته یا ترکیبات شیمیایی که در محتوی آب کریستاله متفاوت اند داده میشود ولی معمولا به دکاهیدرات(ده هیدراته)ها اطلاق میشود .بوراکس تجاری معمولا بصورت جزئی دهیدراته است.

واژه ی بوراکس از (بورق) عربی به معنای سفید ̨ چیزی که در اصل از واژه ی پهلوی (بورک) گرفته شده  که ممکن است پتاسیم نیترات یا فلاکس دیگری باشد که اکنون به نام بوره شناخته میشود.نام دیگر بوراکس نتکار(بوره طبیعی) که یک واژه ی سانسکریتیست میباشد .

بوراکس برای اولین بار در بسترهای خشک دریاچه در تبت کشف شد و از مسیر ابریشم وارد کشور عربستان شد.

 کشف بوراکس:

بوراکس نخستین بار در اواخر قرن 19 میلادی زمانی که کمپانی" بوراکس ساحل اقیانوس آرام "متعلق به فرانسیس مارون اسمیث (فرانسیس بوراکس اسمیت -سلطان بوراکس-) شروع به داد و ستد و عمومی کردن کاربردهای وسیع و گوناگون بوراکس در زیر نام تجاری: (20 Mule Team Borax) کرد, نام گذاری شده بود. این نامگذاری برای روشی بود که توسط آن بوراکس بشکل اصلی خود به خارج از کالیفرنیا و صحراهای ناوادا در مقادیر زیاد  به منظور ارزان کردن و در دسترس عموم گذاشتن آن انتقال داده میشد.

کاربردها:

• محصولات خانگی:

بوراکس اکنون در محصولات متنوع لباسشویی و تمیز کننده خانگی ̨شامل تقویت کننده ترکیبات لباسشویی با  برند "20 Mule Team borax" و مایع دستشویی تقویت شده بوراکسو بکار میرود.

بر خلاف نامش "بوراتیم" سفید کننده ی لباسشویی دارای بوراکس یا دیگر ترکیبات بورون نمیباشد. بوراکس همچنین در برخی فرمولهای سفید کننده ی دندان وجود دارد. همچنین یک جزء فعال در مورچه کشها میباشد.

1-بافر:

سدیم بورات در آزمایشگاههای شیمیایی و بیوشیمیایی برای ساختن بافرها به کار میروند.برای مثال : به منظور ژل الکتروفورز DNA , مانند بافر TBE یا بافر جدیدتر SB یا BBS( محلول نمکی بورات) در روشهای پوششی به کار میرود.

بافرهای بورات (معمولا در PH=8) همچنین به عنوان محلول تعادل در واکنشهای پیوندی متقاطع با پایه ی دی متیل پیملی مدیت( DMP) به کار میروند.

          بوراکس به عنوان یک منبع از بورات برای استفاده از خاصیت هم کمپلکس کنندگی کبالت با دیگر عوامل در آب برای تشکیل کمپلکسهای یونی با مواد گوناگون به کار میرود. بورات و یک بستر مناسب پلیمر برای رنگ سنجی متفاوت هموگلوبین غیرگلیکوسیلات از هموگلوبین گلیکوسیلاتی به کار میروند.چیزی که شاخصی از قند خون بالای طولانی مدت در انواع بیماریهای دیابتی است.

2-به عنوان یک عامل نرم کننده آب:

 

  بوراکس به تنهایی قرابت نزدیکی با کاتیونهای سختی آب ندارد.گرچه به منظور فوق استفاده میشده است.                   

تعادل شیمیایی آن برای نرم کردن آب در زیر آمده است:

Ca²⁺ _(aq) + Na₂B₄O_{7 (aq)} → CaB₄O_{7 (s)}↓ + 2 Na⁺ _(aq)

Mg²⁺ _(aq) + Na₂B₄O_{7 (aq)} → MgB₄O_{7 (s)}↓ + 2 Na⁺ _(aq)

یونهای سدیم ایجاد شده منجر به سختی آب نمیشوند.این روش برای از بین بردن سختی موقت و دائمی آب به کار میروند.

3- فلاکس:

  مخلوطی از بوراکس و آمونیوم کلرید به عنوان فلاکس در جوشکاری آهن و فولاد به کار میرود که نقطه ذوب اکسید آهن ناخواسته را پایین میآورد و اجازه میدهد تا به صورت مذاب خارج شود. بوراکس همچنین به صورت مخلوط با آب به عنوان گداز(گداز) در لحیم کاری فلزات جواهرات مانند طلا و نقره به کار میرود.به لحیم ذوب شده اجازه میدهد تا بصورت هموار و صاف در درز جریان یابد.

بوراکس همچنین یک فلاکس خوب برای "پیش - حلبی پوشاندن " تنگستن با روی است  که به جهت نرم و لحیم پذیر کردن تنگستن انجام میشود.

• استخراج معادن در اندازه کوچک:

بوراکس  جایگزین جیوه به عنوان روش ترجیهی برای استخراج طلا در تسهیلات معدنی در معدن کاریانداره های کوچک است.

روش به نام روش بوراکس نامیده میشود و در فیلیپین استفاده میشود.

یک پلیمر لاستیک مانند گاهی به اسم flubber, gluep,or glurch میتواند توسط پیوند متقاطع پلی وینیل استات با بوراکس ساخته شود. ساختن چسبهای بر پایه ی پلی وینیل استات مانند چسبElmer’s Glue و بوراکس یک آزمایش ابتدایی معمول آموزشی است.

• افزودنی خوراکی:

بوراکس با شماره E285 به عنوان یک افزودنی غذایی در برخی کشورها استفاده میشود ولی در آمریکا قدغن شده است.در نتیجه غذاهای مشخص مانند خاویار که برای فروش در آمریکا تولید میشوند دارای سطوح بالاتر نمک برای کمک به نگهداری آنها میباشند.

استفاده ی بوراکس به عنوان در صنایع غذایی به منظور ایجاد یک بافت لاستیک مانند به غذاست یا به عنوان نگهدارنده میباشد. در پخت و پز شرقی به طور عمده برای برای خصوصیات قوام دادنی آن میباشد.

در آسیا بوراکس به برخی غذاهای چینی اضافه میشده است . در اندونزی یک افزودنی غیر مجاز معمول به غذاهایی مانند ماکارونی و برنج بخارپز میباشد. هیئت رییسه حمایت از خریداران در کشورها در باره ی خطر ابتلا به سرطان کبد با استفاده زیاد از این ترکیب پس از یک دوره ی 5-10 ساله هشدار داد.

·         دیگر مصارف:

• ·         جرء ترکیبی در لعابهای مینایی

• ·         جزء ترکیبی شیشه و سفال و سرامیک

• ·         بوراکس میتواند به عنوان افزاینده در روکشهای سرامیک و لعابها به کار رود برای بهبود مقاومت در برابر آب و ایجاد پوشش سازگار با محیط زیست

• ·         تاخیر انداز آتش

• ·         ترکیب ضد قارچ برای عایق کردن فایبر گلاس و سلولز

• ·         محلول 10%  برای پشم محافظ در برابر بید

• ·         ماده اصلی برای سدیم پربورات مونوهیدرات که در مواد شوینده به کار میرود و نیز برای بوریک اسید و دیگر بوراتها

• ·         مسمومیت زدایی فلوراید

• ·         مرهمی برای برفک در سم اسبها

• ·         استفاده در جوهر روان نویسها با حل کردن لاک مخصوص در بوراکس گرم شده

• ·         ماده تیمار پوست مار

• ·         ماده تیمار برای تخم ماهی قزل آلا برای استفاده در ورزش ماهی گیری قزل آلا

• ·        بافر در  استخرهای  شنا برای کنترل PH

• ·         جاذب نوترون مورد استفاده در رآکتورهای هسته ای و حوضچه های سوخت کم زور و برای کنترل فعالیت و خاموش کردن یک واکنش زنجیره ای هسته ای

• ·         به عنوان کود میکرونوترینت برای بهبود حاصلخیزی خاکهای بدون بورون

• ·         برای رنگ دادن به آتش با یک ته رنگ سبز

• ·         به طور سنتی برای پوشاندن گوشتهای خشک شده مانند گوشت ران برای محافظت از آنها از باد کردن در طول ذخیره سازی بیشتر استفاده می شود.

• ·         در برخی مکملهای ویتامین تجاری  وجود دارد.

• ·         سد کردن سوراخهای مانع رادیاتور ماشین و موتور  

• ·         ترکیبی مهم در لعاب

•     استفاده شده توسط  آهنگران مدرن در روش آهنگری کوره و چکش